Suplementy – czyli coś w temacie zdrowia, a może pomysł na lekcję wf-online? :)

Konsultacja merytoryczna: Agnieszka Poźniak – Piekarska, absolwentka Akademii Medycznej im. Mikołaja Kopernika w Krakowie (obecnie: Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicium), diagnosta laboratoryjny w krakowskich szpitalach

Dlaczego piszę o suplementach?

Podstawa programowa z wychowania fizycznego nakłada obowiązek na nauczycieli realizacji godzin z Edukacji zdrowotnej. Tematyka jest obszerna i różnorodna. Motywuje to nas, nauczycieli wychowania fizycznego, aby poprzez szkolenia i konsultacje ze specjalistami, uzupełniać wiedzę na wiele zagadnień o tematyce zdrowotnej, by móc dyskutować z młodzieżą w ramach zajęć o zdrowiu.

Jednym z tematów wartych przedyskutowania na lekcjach, jest temat suplementów. Dzielę się z Wami wiedzą, którą zdobyłam podczas szkoleń, konsultacji, na potrzeby moich lekcji wf. Mam nadzieję, że garść informacji przyda się osobom zainteresowanym tą tematyką, które nie są specjalistami w tej dziedzinie i nie mają żadnej wiedzy na ten temat. Zapraszam również nauczycieli, do wykorzystania materiału do własnej lekcji o suplementach np. na zajęcia wf. tradycyjne i online, na potrzeby godziny wychowawczej lub na niespodziewane lub spodziewane zastępstwo 😉

Czym są suplementy diety?

Suplement diety to środek spożywczy wprowadzony do obrotu w postaci m.in. tabletek, kapsułek, saszetek z proszkiem, drażetek, w płynie sprzedawany np. w butelkach z kroplomierzem itp. Suplementy mogą poprawić stan naszego zdrowia. Mogą, ale nie oznacza to, że dają nam taką gwarancję. Przez wiele osób traktowane są jako lekarstwa, a tak naprawdę nimi nie są. Często polecają je nam lekarze i farmaceuci. W mediach jesteśmy bombardowani reklamami suplementów na wszystko – włosy, paznokcie, skórę, układ pokarmowy, układ krwionośny itp. itd. Spotkałam się również z opiniami lekarzy, którzy są zdecydowanymi przeciwnikami suplementów, albo zalecają je w naprawdę uzasadnionych przypadkach.
Każdy podejmuje decyzję sam czy rzeczywiście musi uzupełnić brakujące składniki odżywcze suplementem czy może warto zwrócić uwagę na odpowiednio zbilansowaną dietę, prawidłowo przygotowując posiłki zgodnie z zasadami piramidy zdrowego żywienia (rekomendowanej przez Instytut Żywności i Żywienia) i adekwatnie do własnych potrzeb.

Suplement to nie lekarstwo!

Suplement diety to nie lekarstwo. Mogą one poprawić nasze samopoczucie i zdrowie i uzupełnić składniki odżywcze, jednak jeżeli coś nam dolega najlepiej udać się do lekarza lub skonsultować z farmaceutą zamiast kupować „cudowne” tabletki na wszystko. Pamiętajmy też, że konkretne dolegliwości mogą wynikać z przeróżnych chorób. Samodzielna diagnostyka i próby leczenia się na własną rękę, mogą nie raz przyczynić się do pogłębiania choroby, o której możemy nawet nie wiedzieć.
Nie eksperymentujmy na naszym organizmie!
W składzie suplementów znajdziemy witaminy i minerały, których zawartość w dobowej dawce preparatu nie może przekraczać ustalonych przez GIS norm (Główny Inspektorat Sanitarny). Mogą również występować w nich kwasy tłuszczowe, błonnik pokarmowy, zioła i przyprawy oraz ekstrakty roślinne. Suplementy diety niestety, mogą również zawierać silnie działające inne substancje (które nie są konieczne lub nie powinny się tam znaleźć). Ponadto wiele z tych środków jest w postaci tabletek, które mogą podrażniać śluzówkę przewodu pokarmowego, a przyjmowanie leków czy suplementów w dużych ilościach, może zaszkodzić naszemu zdrowiu. Mogą wchodzić w interakcje (ich działanie może się wzajemnie wykluczać lub nasilać) i przede wszystkim obciążają pracę nerek i/lub wątroby.

Podstawa prawna

Pamiętajmy, że jeżeli mamy jakiekolwiek wątpliwości i nie mamy się z kim skonsultować, regulacje prawne dotyczące leków i suplementów zawarte są w nastepujących ustawach, które znajdziemy na stronie: http://prawo.sejm.gov.pl

• Leki zdefiniowane są w ustawie Prawo farmaceutyczne i z tej definicji wynika m.in., że mają właściwości zapobiegania lub leczenia chorób. Jest też w niej mowa o możliwości poprawienia czy modyfikacji funkcji fizjologicznych.
  Ustawa z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2017 r. poz. 2211), z późn. zm.
  
  
• Z kolei definicja suplementów diety została sformułowana w Ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia, zwanej prawem żywnościowym. Według niej suplementy diety to jedna z grup żywności – produkty, które zawierają skoncentrowane ilości witamin lub składników mineralnych lub innych substancji, które wykazują efekt odżywczy lub inny fizjologiczny.
  Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r -. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2019 r. poz. 1252) z późn. zm.
  
  Źródło: http://prawo.sejm.gov.pl

Jak odróżnić suplement od leku?

Przede wszystkim musimy zapoznać się z ulotką produktu. Informacja o tym, że mamy do czynienia z suplementem, powinna znaleźć się na opakowaniu czy butelce preparatu obok jego nazwy.

Suplementy – na co zwrócić uwagę przed zakupem

Niestety suplementy diety może wprowadzić na rynek tak naprawdę każdy. Dlatego jeśli już decydujemy się go kupić, zróbmy rozeznanie co do firmy. Warto kupować preparaty produkowane przez znane firmy farmaceutyczne, które stawiają na jakość i bezpieczeństwo swoich produktów. Czytajmy również ulotki i skład suplementów, aby wiedzieć co zawierają. Dlatego należy uważać na zakup tego typu produktów w sklepach internetowych. Najpewniejszym miejscem zakupu suplementów jest zdecydowanie apteka, ponieważ możemy skorzystać z porady fachowca (farmaceuty) i mamy pewność że były one odpowiednio przechowywane.

Warto dodać, że te produkty żywnościowe sprowadzane są często z różnych stron świata, więc może znajdować się w nich niemal wszystko. Aby zarejestrować suplement nie jest wymagane jego przebadanie. Dlatego należy zwracać uwagę czy wyprodukowała go znana nam firma farmaceutyczna i czy figuruje w bazie GIS, który dopuszcza w Polsce do obrotu suplementy diety. https://gis.gov.pl/.

Podczas wyboru suplementu warto też wziąć pod uwagę stężenie witamin oraz minerałów, a także innych substancji, które nie zawsze muszą być dla nas dobre. I jeszcze jedna ważna uwaga. To, że wybrany przez nas suplement jest naturalny, nie oznacza, że można go bezkarnie stosować. To dawka czyni truciznę, niejednokrotnie można sobie bardziej zaszkodzić niż pomóc. Tym bardziej uważać muszą osoby ze skłonnościami do alergii. Dlatego jeśli przyjmujemy na stałe konkretne leki lub mamy jakieś przewlekłe choroby, koniecznie powinniśmy skonsultować się z lekarzem prowadzącym lub lekarzem pierwszego kontaktu czy możemy brać konkretny suplement, a jeśli tak, to w jakich dawkach. Również kobiety w ciąży powinny skonsultować czy przyjmowanie konkretnego suplementu nie będzie stanowiło zagrożenia dla zdrowia zarówno matki jak i dziecka.

„Suplementowi” oszuści!

Reklamy telewizyjne i internetowe zapewniają nas, że suplementy posiadają niemal „cudowne” właściwości. Jeśli jesteśmy zdrowi i suplement traktujemy jako uzupełnienie diety, znamy jego skład i producenta i do tego jeszcze bierzemy go po konsultacji z lekarzem, nic nam nie grozi.
Pamiętajmy, że suplement to nic innego jak środek spożywczy.
Uważajmy jednak na internetowych oszustów, którzy często oferują nam „czarodziejskie” preparaty na wszystkie nasze dolegliwości. Niestety zarabiają na ludzkiej naiwności. Opowiadają o cudownym uzdrowieniu dzięki spożywaniu konkretnego preparatu lub „cudownych” tabletek. Bardzo często ich grupą docelową są pacjenci onkologiczni. Takie osoby nie powinny szczególnie, bez wiedzy i zgody lekarza prowadzącego, brać jakichkolwiek preparatów. Zdarza się, że ci pacjenci przerywają terapię przeciwnowotworową i decydują się na pseudo leki, zmamieni obietnicami o całkowitym, cudownym wyleczeniu.

Suplementy zażywać, ale z głową

Tempo naszego życia, intensywna praca i brak czasu na przygotowanie sobie odpowiedniego, zbilansowanego posiłku często przyczyniają się do tego, że zmuszeni jesteśmy do sięgania po suplementy. Niezdrowa dieta przyczynia się do niedoboru witamin i minerałów.

Wprowadzając suplementację pamiętajmy, że nie mamy żadnej gwarancji, że osiągniemy pożądany efekt czyli zlikwidujemy nasze przypadłości. Na przykład: możemy wziąć tabletkę, która ma uzupełnić niedobór wapna i witaminy D3 w naszym organizmie, ale nie wyleczymy osteoporozy. Możemy przez wiele tygodni brać witaminę D w postaci suplementu, a wyniki badań poziomu witaminy D w krwi mogą okazać się niesatysfakcjonujące, o czym przekonałam się na własnej skórze. Zwróćmy więc uwagę, że wiele witamin jest sprzedawanych jako suplementy, a możemy je kupić jako lek czyli produkt przebadany klinicznie i sprawdzony. Aby zapewnić odpowiedni poziom wspomnianej witaminy D, należy pamiętać o codziennej ekspozycji na słońcu nie dłużej niż 15-20 minut w bezpiecznych godzinach. Jednak w naszych warunkach klimatycznych gdzie np. zimą czy jesienią nie mamy możliwości zażywać kąpieli słonecznych, trudno jest dostarczyć organizmowi odpowiednią, bezpieczną ilość promieni słonecznych. Dodatkowo obecna sytuacja epidemiologiczna i zakaz wychodzenia z domu, również utrudniają nam uzupełnienie witaminy D w naturalny sposób. Nie możemy też dostarczyć jej poprzez dietę w postaci produktów żywnościowych. Dlatego warto rozważyć jej suplementację. Nie kupujmy jednak bezmyślnie. Możemy kupić ją jako produkt – suplement, albo w postaci leku, po konsultacji z lekarzem lub farmaceutą.

Podsumowanie, ciekawostki

Artykuł oczywiście nie wyczerpuje tematu, ale może zainspirować do dalszego jego zgłębiania i przyjrzeniu się w jakie produkty możemy wzbogacać nasze dania, adekwatnie do własnych potrzeb, by nie trzeba było sięgać po tabletki i różne inne specyfiki.
Załączam również link do jednego ze znalezionych przeze mnie artykułów, o tym jaką „politykę” uprawiają producenci suplementów: https://innpoland.pl/131053,znany-lekarz-wysmiewa-medyczne-sciemy-jak-producenci-suplementow-diety-zeruja-na-naiwnosci-polakow

A poniżej pomysły lekcji o suplementach dla nauczycieli

Pozdrawiam wszystkich!

Strefa nie tylko dla nauczyciela 😉

czyli moje pomysły na przygotowanie lekcji
o suplementach/zdrowym odżywianiu:

Pomysł 1.

W ramach zajęć online dla uczniów klas starszych.
Prześlij uczniom artykuł o suplementach wybraną przez siebie drogą komunikacji zdalnej. Ułóż do niego test/quiz w formie np. testowej. Test może być na ocenę. Po teście pamiętaj, aby go omówić/podsumować możesz to zrobić poprzez spotkanie online lub napisać w formie podsumowania i przesłać go uczniom. Osobiście korzystam z aplikacji MCForms na gdańskiej platformie edukacyjnej gdzie przygotowuje testy. Jest tam opcja „opublikuj wyniki”, link z wynikami przesyłamy uczniom. Każdy uczeń ma możliwość sprawdzenia swoich odpowiedzi.
Do wykonania testu można też wykorzystać popularne narzędzia multimedialne jak Kahoot czy Quizziz.

Pomysł 2.

W ramach zajęć tradycyjnych dla uczniów klas młodszych i starszych. Poproś np. 3-5 uczniów/uczennic, aby przynieśli owoc, albo warzywo wybrane przez siebie i aby przygotowali informację na temat właściwości zdrowotnych wybranego produktu. Możesz też sam/a przynieść wybrane produkty, a uczniów poproś, by przygotowali informacje na jego temat na lekcje o suplementach.

Pomysł 3.

W ramach zajęć tradycyjnych lub online dla uczniów klas młodszych
i starszych.
Omów temat suplementów j.w. wykorzystując do tego np. prezentację PowerPoint lub kolorowe plansze z hasłami lub rysunkami, które możesz też samodzielnie wykonać w domu. Nie przejmuj się, że nie umiesz rysować, nie jesteś nauczycielem plastyki i nikt nie będzie oceniał Twoich zdolności plastycznych, a nawet jak się pośmieją z Twoich rysunków, lekcja będzie weselsza. Na lekcjach dla małych dzieci możesz też wykorzystać teatrzyk Kamishibai ((jap. kami – papier, shibai – sztuka), czyli teatr obrazkowy lub teatr ilustracji. Jest to technika czytania/opowiadania, wywodząca się z Japonii, która wykorzystuje książki w formie kart oraz drewnianą lub kartonową skrzynkę, w której przedstawiane są kolejne fragmenty bajki, opowieści na dany temat). Możesz też poprosić chętnych uczniów, by na lekcje o suplementach sami narysowali w domu konkretne produkty spożywcze lub wydrukować produkty znalezione w zasobach Internetu. Materiały oczywiście dopasowujemy do grupy wiekowej. Dzięki wykorzystaniu rysunków/zdjęć, prezentacji multimedialnej możemy uatrakcyjnić lekcję

Pomysł 4.

W ramach zajęć tradycyjnych.
Jeśli masz warunki, czas, zdyscyplinowaną grupę i możliwy do przyniesienia sprzęt gospodarstwa domowego, można przygotować wspólnie soki z przyniesionych warzyw i/lub owoców i przy okazji omówić temat suplementów i zdrowia. Taka lekcja to już zrobi się sama 😉

Pomysł 5.

W ramach zajęć tradycyjnych dla uczniów klas młodszych.
Z małymi dziećmi można przez część lekcji malować konkretne zdrowe produkty żywnościowe, a po ich narysowaniu omówić namalowane owoce/warzywa jakie są ich właściwości i co zawierają i dlaczego warto je jeść.

Pomysł 6.

W ramach zajęć online lub tradycyjnych dla uczniów klas starszych.
Czy zdarzyło się Wam, że uczniowie sami mają ochotę przygotować prezentację z wybranego tematu na lekcję? Pewnie tak. Zachęcam do rozeznania czy w grupie nie ma uczennicy lub ucznia, który nie miałby na to ochoty. Być może ma nawet w rodzinie kogoś, kto jest specjalistą w tej dziedzinie np. jest lekarza, farmaceutę lub dietetyka. Być może taki uczeń/uczennica zechce przygotować samodzielnie referat/prezentację na ten temat, a my możemy uzupełnić go naszą wiedzą lub przygotowaną własną prezentacją w klasie lub podczas videolekcji.

Pomysł 7.

W ramach zajęć tradycyjnych lub online dla uczniów klas młodszych i starszych.
Jeśli masz możliwość możesz zaprosić na lekcję specjalistę w tej dziedzinie. Zaletą zaproszenia takiego gościa jest to, że może odpowiedzieć na wiele pytań dzieci/młodzieży. Specjalista bardziej szczegółowo omówi wady
i zalety suplementacji. Na lekcję zdalną również możemy zaprosić gościa-specjalistę, jeśli mamy takie możliwości, który odpowie na wiele pytań związanych z plusami i minusami suplementacji.

Pomysł 8.

W ramach zajęć tradycyjnych dla uczniów klas młodszych i starszych.
Jeśli masz sprawdzone źródło możesz wykorzystać na lekcji filmik o suplementach odpowiedni do wieku, a po jego oglądnięciu przedyskutować temat z uczniami lub sprawdzić ich wiedzę czyli co zapamiętali z filmiku przez quiz np. w Kahoot jeśli macie na to warunki, a dzieci mają telefony z dostępem do Internetu. Pamiętaj! Ostrożnie używaj obce quizy, które znajdują się w zasobach Internetu. Mogą one zawierać błędy. Dlatego wart jest przygotować quiz samodzielnie.

Pomysł 9. – na niespodziewane lub spodziewane zastępstwo 😉

Czy zdarzyło się Wam dowiedzieć, na dzień przed, albo nawet w tym samym dniu, że macie niespodziewane zastępstwo i to w dodatku z klasą, której nie uczycie? Pewnie tak. Mnie się to zdarza, dlatego zawsze mam coś przygotowane z czego mogę skorzystać obojętnie gdzie „wrzuci” mnie dyrekcja 🙂 Jedna z takich lekcji może być lekcją o zdrowiu i suplementach. Na poczcie elektronicznej lub w innym miejscu możesz przechowywać materiały na „czarną godzinę” i przy użyciu np. prezentacji multimedialnej przeprowadzić lekcję np. o zdrowiu, a jak nie masz w sali rzutnika to wystarczy wspomóc się artykułem na wybrany temat lub przynieść na lekcje przydatne materiały (rysunki, zdjęcia itp.) i na ich podstawie omówić temat. Możesz też wykorzystać do tego przygotowane quizy. Jeśli korzystasz z quizów w zasobach Internetu upewnij się, że nie zawierają błędów. Zawsze najpewniejszy jest własny test lub quiz 🙂

Pomysł 10.

A to jest miejsce na Twój super pomysł na lekcję o suplementach lub zdrowym odżywianiu 😀

————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

Moje opracowanie w pdf do pobrania: tutaj

A jak jeszcze potrzebujecie innych inspiracji, to podpinam link z pomysłem lekcji o suplementach Ani Konarzewskiej dostępny na Ani blogu „Być nauczycielem” dostępny jest tutaj

Powodzenia!